|
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ (οικονομολόγος)
«Η συγχώνευση αδύναμων τραπεζών θα δημιουργήσει μεγάλο πρόβλημα»
Στον ΧΡΟΝΗ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥ
Τα μέτρα που εφαρμόζονται στην Ελλάδα θυμίζουν τη «θεραπεία σοκ» που εφαρμόστηκε στις μεταβατικές οικονομίες μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης και είχαν καταστροφικά αποτελέσματα για πολλούς ανθρώπους, υποστηρίζει ο διεθνούς φήμης οικονομολόγος Δημήτρης Παπαδημητρίου.
Μήπως η αναδιάρθρωση της οικονομίας ακολουθεί τελικά τελείως λανθασμένο δρόμο;
Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε ύφεση, πρώτα, επειδή η Ευρώπη, με εξαίρεση τη Γερμανία, παραμένει σε τροχιά ύφεσης και, δεύτερον, εξαιτίας των μέτρων λιτότητας που επιβάλλονται. Χωρίς καμία αμφιβολία, οικονομίες σε ύφεση πρέπει να προωθούν επεκτατική δημοσιονομική πολιτική και όχι να εφαρμόζουν μέτρα λιτότητας.
Δείτε, για παράδειγμα, τις περιπτώσεις των ΗΠΑ και της Κίνας.
Στην Κίνα, τα δημοσιονομικά μέτρα για την αναβάθμιση της οικονομίας ξεπερνούσαν το 2008 το 10% του ΑΕΠ. Στις ΗΠΑ, τα μέτρα για την ενίσχυση της οικονομίας το 2009 άγγιξαν το 6% του ΑΕΠ, δίχως να λαμβάνουμε υπόψη τη στήριξη προς τις τράπεζες, που ανήρθε σε επιπλέον 6% του ΑΕΠ.
Τα μέτρα λιτότητας στην Ελλάδα, αν δεν τροποποιηθούν, θα κάνουν ακόμα χειρότερη την κατάσταση, αφού θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια στην περαιτέρω αύξηση της ανεργίας και στο κλείσιμο πολλών μικρών επιχειρήσεων.
Κάποια μορφή αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας μπορεί να είναι υποχρεωτική, αλλά όχι στο πλαίσιο του μοντέλου που επιχειρείται αυτή την περίοδο.
Ας υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου είχε εναλλακτικό σχέδιο στη νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση της οικονομίας.
Σε ποιο βαθμό θα ήταν σε θέση να επιβάλει τα απαιτούμενα μέτρα από τη στιγμή που υπέγραψε το περιβόητο μνημόνιο;
Είναι ήδη αρκετά γνωστό ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου κληρονόμησε ένα οικονομικό χάος και οι αγορές ποτέ δεν συγχωρούν.
Αντιμέτωπη με ένα τεράστιο εθνικό χρέος και υψηλά ελλείμματα, οι επιλογές που είχε η κυβέρνηση, με δεδομένη την ελλιπέστατη δομή του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, ήταν όντως περιορισμένες.
Δεν είναι εύκολο να γνωρίζουμε επακριβώς την πίεση που δέχτηκε η ελληνική κυβέρνηση από την ηγεσία της Ε.Ε.
Βεβαίως, δεν ξέρουμε και πόσο δυναμικά διαπραγματεύτηκε η κυβέρνηση τους όρους του μνημονίου για το δάνειο.
Ακούγεται ότι η ελληνική κυβέρνηση έκανε περισσότερα από ό,τι πραγματικά της ζητήθηκε να πράξει.
Αλλά εάν η στάση πληρωμών ήταν, για παράδειγμα, ένα εναλλακτικό σχέδιο, νομίζω πως το πολιτικό κατεστημένο στη Γερμανία, στην Ολλανδία και αλλού θα προτιμούσε να σωθούν οι τράπεζές τους που είχαν στα χαρτοφυλάκια τους ομόλογα ελληνικού χρέους από το να σωθεί η Ελλάδα.
Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν άδραξε την ευκαιρία να προχωρήσει σε δομικές αλλαγές, που θα ήταν πολύ δύσκολο να εφαρμοστούν εν απουσία του μνημονίου.
Μερικές δομικές αλλαγές είναι απαραίτητες, αλλά ο χρόνος που επιβάλλονται αυτές οι αλλαγές είναι ακατάλληλος.
Τα μέτρα που εφαρμόζονται μας θυμίζουν τη «θεραπεία σοκ» που εφαρμόστηκε στις μεταβατικές οικονομίες μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, όπως και όλα τα καταστροφικά αποτελέσματα που είχαν αυτά τα μέτρα για πολλούς ανθρώπους.
Το σχέδιο διάσωσης της Ε.Ε. και του ΔΝΤ δεν είναι πανάκεια.
Θα αυξήσει την αναλογία κρατικού χρέους-ακαθάριστου εθνικού προϊόντος και θα καταστήσει την αποπληρωμή του ακόμα δυσκολότερη.
Οι αγορές το γνωρίζουν αυτό πολύ καλά και γι' αυτό το λόγο τα επιτόκια δανεισμού παραμένουν σε πολύ υψηλά επίπεδα - δηλαδή ακριβώς επειδή λαμβάνουν υπόψη την πραγματική πιθανότητα για πτώχευση της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια.
Το άνοιγμα των «κλειστών επαγγελμάτων» θα συμβάλει στην αύξηση του ΑΕΠ;
Στην περίπτωση των κλειστών επαγγελμάτων το πρώτο πράγμα που πρέπει να ρωτά κανείς είναι:
Ποιο είναι το ποσοστό του ΑΕΠ που αντιπροσωπεύουν αυτά τα επαγγέλματα;
Πόσα περισσότερα φαρμακεία ή περισσότερους δικηγόρους χρειαζόμαστε και γιατί θα αυξηθεί το ΑΕΠ με το άνοιγμα αυτών των επαγγελμάτων;
Θα αγόραζαν οι άνθρωποι περισσότερα φάρμακα ή θα προέβαιναν σε μεγαλύτερο αριθμό νομικών συναλλαγών;
Το άνοιγμα των επαγγελμάτων έτσι ώστε να υπήρχαν πολύ περισσότεροι συμβολαιογράφοι ή φορτηγατζήδες δεν θα επέφερε απαραιτήτως μεγαλύτερο ανταγωνισμό στην αγορά και χαμηλότερη τιμολόγηση.
Αντιθέτως, μπορεί να καταλήξουμε με λιγότερο ανταγωνισμό και υψηλότερη τιμολόγηση.
Το άνοιγμα των «κλειστών επαγγελμάτων» δεν πρόκειται να αυξήσει σημαντικά το ΑΕΠ.
Παρά ταύτα, η Ε.Ε. στην αλλαγή του τοπίου σχετικά με τα «κλειστά επαγγέλματα».
Η έννοια του ανταγωνισμού ως ο προτιμητέος τρόπος αγοράς για τη διαμόρφωση των τιμών είναι βασισμένη στην υπόθεση της ύπαρξης πολλών εταιρειών και πολλών αγοραστών.
Αλλά τέτοια δομή δεν υπάρχει και δεν μπορεί να επιβληθεί με το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων.
Αντιθέτως, αυτό που ξέρουμε εμπειρικά ότι υπάρχει είναι πως οι τιμές βασίζονται στο κόστος παραγωγής στο οποίο προστίθενται μερικές μονάδες παραπάνω.
Εάν θέλει κανείς να ελέγξει τις τιμές σε μια δομή αγοράς που δεν είναι ανταγωνιστική, θα χρειαστεί να καθιερώσει μια κατάλληλη δομή ελέγχων.
Η άρση των ελέγχων δεν έχει επιφέρει ποτέ ανταγωνισμό στην τιμολόγηση, ανεξάρτητα από το αν μιλάμε για τις αεροπορικές εταιρείες ή τη βιομηχανία ενέργειας, και σίγουρα δεν πρόκειται να συμβεί αυτό με το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων.
Παρά τα συντριπτικά στοιχεία εναντίον μιας τέτοιας αντίληψης, τόσο η κυβέρνηση όσο και ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος δείχνουν να είναι πιστοί του δόγματος «too big to fail».
Θεωρείτε ορθή την ιδέα της συγχώνευσης των τραπεζών για την περίπτωση της Ελλάδας;
Είναι δύσκολο να γίνουν κατανοητοί οι λόγοι που ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας και ο υπουργός Οικονομικών ενθαρρύνουν τη συγχώνευση τραπεζών όταν η σημερινή κρίση οφειλόταν πρωτίστως στα υπερβολικά ρίσκα που αναλήφθηκαν από τα μεγάλα τραπεζικά κέντρα.
Οι παραδοσιακές τραπεζικές διεργασίες απαιτούν τράπεζες μικρού ή μεσαίου μεγέθους που είναι σε θέση να αξιολογήσουν πολύ καλύτερα τους κινδύνους δανείων λόγω των σχέσεων που έχουν με τους πελάτες τους.
Οι μεγάλες τράπεζες επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους σε αμιγώς κερδοσκοπικές δραστηριότητες και θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και τη σταθερότητα του συστήματος πληρωμών.
Οι νέοι κανονισμοί που ψηφίστηκαν στις ΗΠΑ απαιτούν όρια στο μέγεθος των τραπεζών.
Το δόγμα «too big to fail» είναι μια συνταγή για αστάθεια του συστήματος, όπως μας διαβεβαιώνει η σημερινή παγκόσμια κρίση, μια κρίση που θα μπορούσε κάλλιστα να είχε αποφευχθεί.
Μερικές ελληνικές τράπεζες έχουν αδύναμους ισολογισμούς.
Η συγχώνευση δυο ή τριών αδύναμων τραπεζών θα δημιουργήσει μια μεγάλη αδύναμη τράπεζα που θα θέσει σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική δομή της χώρας. Πέραν αυτού, μια τέτοια τάση θα οδηγούσε σε απολύσεις και θα χειροτέρευε την ανεργία που μαστίζει τη χώρα.
Η θέση μου είναι ότι η κυβέρνηση πρέπει να ξανασκεφτεί αυτό το ζήτημα και να εστιάσει την προσοχή της, αντ' αυτού, στους ελεγκτικούς μηχανισμούς και την εποπτεία των τραπεζικών ιδρυμάτων.
WHO is who ?
Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου γεννήθηκε στην Ελλάδα, σπούδασε στις ΗΠΑ και αναγνωρίζεται διεθνώς σήμερα ως ένας από τους εξέχοντες οικονομολόγους της εποχής μας.
Κατέχει τη θέση του executive αντιπροέδρου στο περίφημο Bard College της Νέας Υόρκης και την έδρα του καθηγητή Οικονομικών, ενώ είναι ιδρυτής και πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών Λέβι στο ομώνυμο πανεπιστήμιο.
Εχει δημοσιεύσει 13 βιβλία και εκατοντάδες επιστημονικά άρθρα.
_________________
Μόνον εκείνοι που έρπουν δεν πέφτουν ποτέ.
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ
|
