ΜΟΙΡΑΙΑ ΛΑΘΗ, ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ: Το ευρώ, το πιο επικίνδυνο νόμισμα του πλανήτη, διαφέρει ελάχιστα από ένα δομημένο ομόλογο - αφού αντιπροσωπεύεται από δεκαεπτά εχθρικές μεταξύ τους χώρες, με μεγάλες αποκλίσεις στις οικονομίες τους και με ανεπαρκή ηγεσία
“Καθοδηγούμενο από την Ουάσιγκτον, το ΔΝΤ έχει επανειλημμένα υποχρεώσει χώρες, ο οποίες ευρίσκονταν σε οικονομική κρίση, να προβούν σε επώδυνα μέτρα αναπροσαρμογής – ένα «πικρό φάρμακο», το οποίο δύσκολα θα επιβάλλαμε στον εαυτό μας.
Η Παγκόσμια Τράπεζα (ο εντολοδόχος του ΔΝΤ), φημίζεται για τη χρηματοδότηση εξαιρετικά δαπανηρών προγραμμάτων, τα οποία ωφελούν τους υψηλόμισθους συμβούλους, καθώς επίσης τις δικτυωμένες τοπικές ελίτ, χωρίς να προσφέρουν τίποτα στους απλούς πολίτες – αν και οι τελευταίοι καλούνται να πληρώσουν τη νύφη, όταν έλθει η ώρα της εξόφλησης” (B.Obama)
Ανάλυση
Οι Η.Π.Α., λίγα χρόνια πριν, αρνήθηκαν παραδόξως να βοηθήσουν τη Lehman Brothers, παρά το ότι η διάσωση της θα κόστιζε «μόλις» 10 δις $. Πιθανότατα (τίποτα δεν είναι σίγουρο, αφού η Ιστορία είναι γεμάτη από προδότες), η Ευρώπη πίστεψε τελικά στις καλές προθέσεις του τότε προέδρου Bush – ενώ η καγκελάριος αποδέχθηκε τη μεγαλύτερη, «νόμιμη ληστεία» στην ιστορία της Γερμανίας, χωρίς να διαμαρτυρηθεί ιδιαίτερα.
Η νέα Ελληνική κυβέρνηση, πριν από δύο έτη, ανασκεύασε τις προβλέψεις της σε σχέση με το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, ενώ έκανε ότι της ήταν δυνατόν για να το διογκώσει περαιτέρω, με τη «συνενοχή» της Eurostat – ακολουθώντας ενδεχομένως πιστά τις «συμβουλές» των συνδίκων του διαβόλου, του ΔΝΤ δηλαδή, με το οποίο ευρισκόταν σε επαφή πολύ πριν από την επίσημη «πρόσκληση» του. Ταυτόχρονα, προκάλεσε το μεγαλύτερο δυνατό θόρυβο γύρω από τα οικονομικά της προβλήματα, αναγκάζοντας η ίδια τις αμερικανικές εταιρείες αξιολόγησης να «καταδικάσουν» την Ελλάδα.
Μερικούς μόνο μήνες αργότερα, η Γερμανία αρνήθηκε πεισματικά να βοηθήσει την Ελλάδα, παρά το ότι η «διάσωση» της θα κόστιζε ελάχιστα. Παράλληλα, η ανατολικογερμανίδα καγκελάριος επέτρεψε αδικαιολόγητα στο ΔΝΤ να εισβάλλει στην Ευρωζώνη - μαζί με το πλήθος των κερδοσκόπων, οι οποίοι το συνόδευαν, δια μέσου της Ελληνικής κερκόπορτας. Έτσι λοιπόν, το ΔΝΤ βρήκε την ευκαιρία να «βγάλει στο φως» όλα τα κρυμμένα προβλήματα των διαφόρων χωρών της Ευρωζώνης (η αποστολή του συνεχίζεται ακόμη), ενισχύοντας το δολάριο και δίνοντας την ευκαιρία στους κερδοσκόπους να κερδίσουν τεράστια ποσά, εις βάρος όλων μας – από τα στοιχήματα, από τα αυξημένα επιτόκια δανεισμού κλπ.
Πρόσφατα δυστυχώς η Γαλλία, σε συνεργασία με τη Γερμανία (σύσκεψη κορυφής της Deauville), απαίτησε ακατανόητα στη συμμετοχή των ιδιωτών πιστωτών - όσον αφορά τη διαγραφή μέρους των δημοσίων χρεών της Ελλάδας, καθώς επίσης το διακανονισμό των υπολοίπων. Καμία από τις δύο χώρες δεν συνειδητοποίησε ότι, η συγκεκριμένη απαίτηση θα είχε σαν αποτέλεσμα, τα «πάλαι ποτέ» σίγουρα ευρωπαϊκά ομόλογα, να αντιμετωπίζονται πλέον σαν επενδύσεις αυξημένου ρίσκου – με ανάλογα υψηλά επιτόκια και ασφάλιστρα κινδύνου (CDS).
Ακόμη περισσότερο, σύμφωνα με το ΔΝΤ τα μισά περίπου από αυτά τα ομόλογα θεωρούνται πλέον από τις αγορές ως «τοξικά» - ενώ αρκετές αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Βραζιλία και η Κολομβία, χρηματοδοτούνται με φθηνότερα επιτόκια, από την Ιταλία και την Ισπανία. Στον Πίνακα Ι εμφανίζονται τα ληξιπρόθεσμα ομόλογα των πλέον επικίνδυνων χωρών της Ευρωζώνης, καθώς επίσης το δημόσιο χρέος τους:
ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Δημόσιο χρέος 2010 σε δις €, λήξη ομολόγων του δημοσίου σε δις €, με ημερομηνία καταγραφής τις 17.11.2010
Χώρα
Χρέος Ιρλανδία Ελλάδα Πορτογαλία Ισπανία Ιταλία
2011 ---------- 148 ---------- 329 ---------- 161 ---------- 639 ---------- 1.843,00
2012 ---------- 10,64 ---------- 38,872 ---------- 28,156 ---------- 128,312 ---------- 264,601
2013 ---------- 5,876 ---------- 31,735 ---------- 9,454 ---------- 73,653 ---------- 144,399
2014 ---------- 6,028 ---------- 27,722 ---------- 9,768 ---------- 66,192 ---------- 123,745
2015 ---------- 11,857 ---------- 31,535 ---------- 15,37 ---------- 46,887 ---------- 90,821
---------- ---------- 0,191 ---------- 51,386 ---------- 11,922 ---------- 37,926 ---------- 122,241
Πηγή: Bloomberg
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Αργότερα, η Γερμανία έθεσε υπό αμφισβήτηση/αναθεώρηση τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου (άρθρο μας), παρά το ότι είχε αποφασισθεί από όλες τις χώρες της Ευρωζώνης – «πληροφορώντας» ουσιαστικά τις αγορές ότι, η μέχρι πρότινος αδιανόητη αθέτηση ειλημμένων αποφάσεων/υποχρεώσεων, θα είναι πλέον μέρος του «παιχνιδιού». Παράλληλα, απείλησε μία χώρα-εταίρο της, την Ελλάδα δηλαδή, με πτώχευση – γεγονός επίσης αδιανόητο και επομένως μη τιμολογημένο μέχρι τότε από τις αγορές.
Σήμερα, η υπερδύναμη πιέζει ασφυκτικά την Ευρώπη, να ενισχύσει τις τράπεζες της με 200 δις € νέα κεφάλαια. Η Γερμανίδα καγκελάριος υπόσχεται, σχεδόν αμέσως μετά, να συμβάλλει στην κάλυψη των αναγκών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, τα οποία θα αντιμετώπιζαν πρόβλημα - ενώ τόσο η Γαλλία, όσο και το Βέλγιο, παρέχουν ήδη τις «πρώτες βοήθειες» στην υπερχρεωμένη Dexia Bank.
Την ίδια στιγμή όμως απειλείται ξαφνικά με αρνητική αξιολόγηση το Βέλγιο, ενώ υποτιμούνται μαζικά από τις αμερικανικές εταιρείες η Ισπανία, η Ιταλία, δώδεκα βρετανικές τράπεζες, οκτώ πορτογαλικές, καθώς επίσης η μεγαλύτερη τράπεζα της Αυστρίας – μέτοχος της οποίας είναι η ιταλική Unicredit. Ταυτόχρονα, ο δρόμος της διάσωσης των τραπεζών μέσω του EFSF, θεωρείται από τις αγορές απολύτως ανεπαρκής (τα χρήματα του ταμείου σταθερότητας φθάνουν μόλις για 22 εβδομάδες, εάν δεν χρειασθούν βοήθεια οι γαλλικές τράπεζες – κάτι που είναι μάλλον δεδομένο).
Συνεχίζοντας οι αγορές καταλαβαίνουν ότι, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σχεδιάζεται να ενισχυθούν με νέα κεφάλαια, έτσι ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν με διαγραφές δημοσίων χρεών – κατ’ αρχήν της Ελλάδας και στη συνέχεια της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας, του Βελγίου, της Ιταλίας κοκ. (ίσως οφείλει να σημειωθεί εδώ ότι, σε πολλές περιπτώσεις, η ενίσχυση θα σημάνει την κρατικοποίηση τραπεζών).
Το μήνυμα λοιπόν προς τις αγορές είναι ουσιαστικά το εξής: «Όταν ασφαλίσουμε τις τράπεζες, τότε θα επιτρέψουμε τη χρεοκοπία κρατών», γεγονός το οποίο, αφενός μεν θα εκδιώξει όλους τους σοβαρούς επενδυτές, αφετέρου θα οδηγήσει τα επιτόκια δανεισμού των χωρών της Ευρωζώνης στα ύψη – επιταχύνοντας τη χρεοκοπία τους, καθώς επίσης διευρύνοντας τον αριθμό τους.
Για παράδειγμα η επενδυτική Nomura, η οποία έχει αντιληφθεί επακριβώς το ακατανόητο μήνυμα της Γερμανίας προς τις αγορές, υπολόγισε ότι, η διαγραφή χρεών ποσοστού 21% της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Ιρλανδίας θα κοστίσει στις ευρωπαϊκές τράπεζες νέα κεφάλαια ύψους 400 δις € - ένα ποσόν το οποίο θα μπορούσε πολύ γρήγορα να αυξηθεί, εάν τυχόν αυξανόταν το ποσοστό διαγραφής ή εάν χρεοκοπούσαν περισσότερα κράτη, αφού τα συνολικά χρέη της Ευρωζώνης είναι της τάξης των 6.500 δις €.
Οι απορίες τώρα που διατυπώνουν εύλογα οι ειδικοί, είναι σε γενικές γραμμές οι παρακάτω: Πως θα μπορούσε η Ευρωζώνη να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες της, όταν θα πρέπει ταυτόχρονα να διασώσει τόσα πολλά κράτη; Από πού αλήθεια θα δανείζονται στο μέλλον οι τράπεζες, όταν η άγρια αγέλη των αγορών «καταληφθεί» ολοκληρωτικά από τον πανικό ευρύτερων χρεοκοπιών; Εάν από την ΕΚΤ, όπως συμβαίνει σήμερα, πόσο θα αντέξει η κεντρική τράπεζα, χωρίς την έκδοση Ευρωομολόγων, για τα οποία θα εγγυώνται όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες με την ιδιωτική περιουσία τους;
Πως είναι δυνατόν να επιβιώσουν οι πολίτες (νοικοκυριά), καθώς επίσης οι επιχειρήσεις της πραγματικής οικονομίας όταν τα κράτη, στα οποία εδρεύουν, χρεοκοπήσουν; Κατά πόσον θα είναι διατεθειμένες οι αγορές να δανείσουν αυτές τις επιχειρήσεις; (ήδη για τις εισαγωγές προϊόντων στην Ελλάδα απαιτούνται πληρωμές μετρητοίς). Πως θα επιζήσουν οι ανακεφαλαιοποιημένες τράπεζες, όταν χρεοκοπήσουν οι επιχειρήσεις, οπότε θα αυξηθούν οι επισφάλειες τους;
Πως θα αντιδράσουν οι πολίτες, όταν αρχίσουν να λεηλατούνται τα εισοδήματα και οι περιουσίες τους από τα χρεοκοπημένα κράτη και τις τράπεζες, έτσι ώστε να εξοφλούνται τα δάνεια των αγορών; Τέλος, πόσο ακόμη θα καθυστερήσει η μαζική επίθεση (Bank run) των πολιτών στις τράπεζες, όταν πολλαπλασιάζονται καθημερινά τα «κίνητρα» τους;
Πρόκειται λοιπόν, συμπεραίνουν οι «αγορές», για «μοιραία» (crucial) λάθη, για ακατανόητες καταστάσεις και για αποφάσεις πολιτικών, οι οποίοι έχουν χάσει πλέον την επαφή τους με την πραγματικότητα, λίγο πριν ξεκινήσει το 2012 – ένα «δίσεκτο» έτος, το οποίο μάλλον θα κρίνει το μέλλον του πλανήτη μας. Έχοντας την άποψη ότι, εντός του 2012 θα έλθουν στην επιφάνεια πολλά άλλα προβλήματα, θα αναφερθούμε σε μερικά από αυτά στη συνέχεια του κειμένου μας.
ΦΑΝΕΡΑ ΚΑΙ ΚΡΥΦΑ ΧΡΕΗ
«Η Φύση εξισορροπεί τα πάντα – πληρώνει τα χρέη και εξοφλεί τις υποχρεώσεις της. Τα πλεονασματικά κράτη, αυτά δηλαδή που εξάγουν περισσότερα προϊόντα από όσα εισάγουν, λειτουργώντας εις βάρος των ελλειμματικών, υποχρεώνονται να δανείσουν τα έσοδα από τα πλεονάσματα τους – κινδυνεύοντας φυσικά να χάσουν τις απαιτήσεις τους. Οι χώρες με υψηλές κοινωνικές παροχές, έχουν αυξημένα κρυφά χρέη, αυτές που παρέχουν ασφάλεια περιορίζουν την ελευθερία, ενώ η ευημερία αποβλακώνει. Η ισορροπία είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση – οπότε οφείλουμε να προσέχουμε ιδιαίτερα τις επιθυμίες μας, αφού η εκπλήρωση τους πάντοτε κοστίζει»
Έχουμε επισημάνει πολλές φορές πως, ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των αξιολογήσεων των χωρών μεταξύ τους είναι το ότι, δεν καταγράφονται τα περιουσιακά στοιχεία τους, αλλά μόνο τα χρέη τους (άρθρο μας). Έτσι, συγκρίνονται ανόμοια μεγέθη μεταξύ τους, με αποτέλεσμα κράτη όπως η Ελλάδα, με δημόσια περιουσία άνω των 300 δις €, να αξιολογείται σαν να μην είχε καθόλου – όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τη Μ. Βρετανία ή με τις Η.Π.Α., οι οποίες έχουν ιδιωτικοποιήσει τα πάντα, καθώς επίσης με χώρες, οι οποίες έχουν μηδαμινές υποδομές (αναπτυσσόμενες).
Ένα επόμενο «σφάλμα» είναι η μη αναφορά στο ιδιωτικό χρέος, φυσικά σε συνδυασμό με τα ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία, αφού τελικά είναι οι πολίτες αυτοί οι οποίοι συμβάλλουν στην εξόφληση των χρεών του δημοσίου – μέσω της αυξημένης φορολόγησης τους. Έτσι κράτη όπως η Ελλάδα, με 125% του ΑΕΠ της ιδιωτικό χρέος, τοποθετούνται στην ίδια θέση με άλλα, τα οποία έχουν υπερβολικό ιδιωτικό χρέος – όπως για παράδειγμα η Ιρλανδία, το ιδιωτικό χρέος της οποίας ξεπερνάει το 1.000 % του ΑΕΠ της.
Ένα τρίτο μεγάλο «λάθος», το οποίο οφείλει άμεσα να διορθωθεί, είναι η μη καταγραφή των κρυφών χρεών ενός κράτους, στους Ισολογισμούς του – όπου ως τέτοια θεωρούνται οι πάσης φύσεως μελλοντικές υποχρεώσεις, τις οποίες έχει αναλάβει απέναντι στους Πολίτες του. Για παράδειγμα οι συντάξεις, οι δαπάνες για τη δημόσια υγεία (ασφαλιστικό), από την στιγμή και μετά που οι πολίτες, συνταξιοδοτούμενοι, παύουν πλέον να εργάζονται κλπ.
Αν και πολλοί πιστεύουν ότι, αυτού του είδους οι παροχές είναι δεδομένες, επειδή υπάρχουν «ικανά» αποθεματικά κεφάλαια στα ταμεία του δημοσίου, πιθανότατα θα απογοητευτούν σε μεγάλο βαθμό στο μέλλον – ειδικά στις χώρες, οι οποίες παύουν να αναπτύσσονται ή/και χρεοκοπούν. Άλλωστε, το νέο θέμα της «εργασιακής εφεδρείας», για το οποίο ξανά η Ελλάδα «διαδραματίζει» το ρόλο πειραματόζωου (με την έννοια της μέτρησης των κοινωνικών αντιδράσεων), ευρίσκεται προς αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση – αφού με το συγκεκριμένο «τέχνασμα» επιδιώκεται η κατάλυση κάποιων ειδικών προνομίων, τα οποία συνοδεύουν την ηλικία της συνταξιοδότησης. Στον Πίνακα ΙΙ που ακολουθεί αναφέρονται τα συνολικά χρέη (φανερά και κρυφά) ορισμένων χωρών, για τις οποίες υφίστανται «εσωτερικές» μετρήσεις:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Φανερά και κρυφά δημόσια χρέη, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ
Χώρα ---------- Η.Π.Α. ---------- Μ. Βρετανία ---------- Γαλλία ---------- Γερμανία ---------- Αυστρία ---------- Ισπανία
Φανερά και κρυφά δημόσια χρέη ---------- 659% ---------- 613% ---------- 347% ---------- 335% ---------- 258% ---------- 103%
Πηγή: Bank Wegelin, Ελβετία
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Όπως συμπεραίνουμε με ευκολία από τον Πίνακα ΙΙ, υπάρχει μία ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του δυτικού συστήματος, η οποία δεν βρίσκεται τόσο στην Ευρωζώνη, όσο στη Μ. Βρετανία και, κυρίως, στις Η.Π.Α. Τόσο η Γαλλία, όσο και η Γερμανία ακολουθούν με απόσταση, ενώ η Αυστρία είναι σε καλύτερη θέση – με την Ισπανία να έχει τα μικρότερα συνολικά χρέη.
Αν και αυτά τα μεγέθη οφείλουν να αντιμετωπίζονται με μεγάλη προσοχή, επειδή βασίζονται σε εκτιμήσεις σχετικά με τη μελλοντική εξέλιξη των πληθυσμών, εν τούτοις μας προσφέρουν μία πολύ καλή εικόνα – ειδικά για τη σύγκριση των κρατών μεταξύ τους (δυστυχώς, δεν βρήκαμε τα μεγέθη της Ελλάδας). Σε κάθε περίπτωση, τρία σημεία είναι ιδιαίτερα σημαντικά:
(α) Το τεράστιο χρέος της αγγλοσαξονικής περιοχής – των Η.Π.Α. δηλαδή και της Μ. Βρετανίας. Ειδικά το συνολικό χρέος των Η.Π.Α., υπολογιζόμενο στα 90 τρις $ περίπου, είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από το παγκόσμιο ΑΕΠ – ενώ η υπερδύναμη δεν φαίνεται να επιλέγει το δρόμο της λιτότητας, με ανυπολόγιστα αποτελέσματα για την παγκόσμια ειρήνη (αλλά και για την κοινωνική συνοχή των Η.Π.Α., όπως και για τη διατήρηση της αμερικανικής «ομοσπονδίας» – η οποία κινδυνεύει τα μέγιστα – άρθρο μας).
(β) Το πολύ χαμηλό χρέος της Ισπανίας, η οποία είναι κατά πολύ υγιέστερη από χώρες της Ευρωζώνης, όπως η Γαλλία και η Γερμανία – παρά την καταδίκη της από τις χρηματαγορές (αν και εκτός από την ανεργία, καθώς επίσης από την κατάρρευση της οικοδομικής δραστηριότητας, οι δήμοι της είναι σε πολύ άσχημη οικονομική κατάσταση – ειδικά η Βαρκελώνη).
(γ) Το σχετικά μεγάλο χρέος τόσο της Γαλλίας, όσο και της Γερμανίας – οι οποίες δεν είναι υγιείς, όπως πιστεύουμε όλοι μας, οπότε δεν είναι σε θέση να διασώσουν τόσο την υπόλοιπη Ευρωζώνη, όσο και τις τράπεζες της.
Όσον αφορά ειδικά τη Γερμανία, ίσως οφείλουμε να τονίσουμε ότι, από τα 82 εκ. των κατοίκων της, το 26% είναι άνω των 60 ετών, το 20% άνω των 65, ενώ το 5% άνω των 80. Ένα μεγάλο μέρος τους λοιπόν εισέρχεται σε περίοδο σύνταξης (ο μέσος όρος της ηλικίας των Γερμανών είναι σήμερα 44, ενώ θα αυξηθεί στα 51 εντός των επομένων ετών) – γεγονός που σημαίνει ότι, θα πάψουν να πληρώνουν φόρους και εισφορές, με δυσμενή αποτελέσματα για τα ταμεία του κράτους τους.
Εκτός αυτού, σύμφωνα με πολύ γνωστό γερμανικό περιοδικό “Στα τελευταία δέκα χρόνια, ο μέσος όρος της «εξυπνάδας» (IQ) στο γερμανόφωνο χώρο, μειώθηκε στο 98 – από 107 προηγουμένως. Τρεις από τους τέσσερις νέους, μεταξύ αυτών που αναζητούν εργασία, έχουν τεράστια προβλήματα στη γραφή, καθώς επίσης στην αριθμητική. Μόνο στο Βερολίνο, από το πρόσφατο καλοκαίρι, δεν ήταν δυνατόν να καλυφθούν 1.500 θέσεις εργασίας, λόγω του ότι η εκπαίδευση, ειδικά το IQ των υποψηφίων, ήταν δυστυχώς πολύ χαμηλό. Η Γερμανία «αποβλακώνεται», εξελισσόμενη σε μία ιδιότυπη Δημοκρατία πνευματικά ανεπαρκών πολιτών” (C.Ruetlisberger).
Συνεχίζοντας θεωρούμε ότι, το μυστικό της διαχειρισιμότητας ή μη των φανερών και κρυφών χρεών, δεν είναι άλλο από την απασχόληση – με την τελευταία να είναι μεταξύ άλλων συνάρτηση, αφενός μεν των επενδύσεων και του εκπαιδευμένου εργατικού δυναμικού, αφετέρου των εξαγωγών, καθώς επίσης των πλουτοπαραγωγικών πηγών μίας χώρας (ενέργεια, ορυκτά κλπ.).
Ειδικότερα, όταν σε μία χώρα η ανεργία είναι περιορισμένη, τότε εξασφαλίζεται τόσο η «εξυπηρέτηση» του φανερού χρέους, όσο και η αντίστοιχη του κρυφού – κυρίως με τη βοήθεια της φορολόγησης των επιχειρήσεων, καθώς επίσης των κρατήσεων επί των αμοιβών των εργαζομένων. Αντίθετα, όταν η ανεργία ξεπερνάει κάποια ανώτατα όρια, τότε γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνη για το μέλλον της χώρας – περισσότερο ίσως από τα δημόσια χρέη ή τα ελλείμματα της (αν σκεφθεί κανείς εδώ ότι, το πρόγραμμα που μας επέβαλλε το ΔΝΤ, «πυροδότησε» την ανεργία στη χώρα μας, θα κατανοήσει πλήρως τις «καλές» προθέσεις του).
Όπως φαίνεται, η μοναδική ίσως χώρα, η οποία έχει κατανοήσει την τεράστια σημασία της απασχόλησης, για την ευημερία και την κοινωνική συνοχή ενός κράτους, είναι η Γερμανία. Ακριβώς για το λόγο αυτό κάνει τα πάντα, προκειμένου να διατηρήσει την ανεργία σε επίπεδα κάτω του 8% - ενώ γνωρίζει τη σημασία των εξαγωγών, για την ενίσχυση των θέσεων εργασίας της (εμποδίζοντας παράλληλα τις εισαγωγές, καθώς επίσης την εγκατάσταση ξένων επιχειρήσεων εντός των συνόρων της).
Ολοκληρώνοντας έχουμε την άποψη ότι, εάν η ανεργία ξεπερνούσε στη Γερμανία το 12% (όπως δυστυχώς συμβαίνει στην Ισπανία και στην Ελλάδα), η χώρα θα ερχόταν άμεσα αντιμέτωπη με το τέρας της χρεοκοπίας – κυρίως λόγω των τεράστιων κρυφών χρεών της, τα οποία υπολογίζονται στα 5.000 δις €!
Η «επέλαση» της λοιπόν στην Ελλάδα, καθώς επίσης η προσπάθεια της να «καταλάβει» οικονομικά ολόκληρη την Ευρώπη, εξυπηρετεί κυρίως αυτό το στόχο – μέσα από την αύξηση των ενδοευρωπαϊκών εξαγωγών της, παράλληλα με την εισαγωγή εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού, για την κάλυψη των τεράστιων ελλειμμάτων της σε ικανά και επαρκή άτομα.
Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΩΝ Η.Π.Α.
“Η 11η Σεπτεμβρίου του μοιραίου έτους 2001, ήταν η αρχή της κατάρρευσης της αμερικανικής αυτοκρατορίας - η οποία σήμερα επιταχύνεται όλο και πιο πολύ. Ανέκαθεν ανέρχονταν και κατέρρεαν αυτοκρατορίες στον πλανήτη. Εν τούτοις, ο κόσμος δεν ήταν ποτέ μέχρι σήμερα, πολιτισμικά και οικονομικά, τόσο στενά συνδεδεμένος - με αποτέλεσμα η κατάρρευση μίας αυτοκρατορίας, να απειλεί να παρασύρει όλες τις άλλες χώρες μαζί της” (A. Roy).
Όπως έχουμε αναφέρει πολλές φορές, σε χώρες που αδυνατεί να εισβάλλει το ΔΝΤ, επιτίθεται το ΝΑΤΟ – όπως πρόσφατα συνέβη στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στο Ιράκ και στη Λιβύη. Η βασική αιτία, αυτό δηλαδή που κάνει αναγκαίες αυτές τις επεκτατικές κινήσεις, δεν είναι άλλη από την «ανάγκη» απόκτησης νέων πλουτοπαραγωγιών πηγών, από τις αναπτυσσόμενες χώρες – εκ μέρους των ανεπτυγμένων οικονομιών, οι οποίες έχουν πλέον καταναλώσει τόσο τον ενεργειακό, όσο και τον ορυκτό πλούτο τους, στα πλαίσια της βιομηχανικής τους ανάπτυξης.
Οι χώρες αυτές είναι σήμερα κυρίως οι Η.Π.Α., η Γερμανία και η Κίνα – εκ των οποίων η μεν πρώτη είναι ελλειμματική, ενώ οι υπόλοιπες δύο πλεονασματικές. Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει ήδη και τα τρία αυτά κράτη σε συναλλαγματικούς πολέμους μεταξύ τους, σε εμπορικούς πολέμους (με στόχο την κατάκτηση των καταναλωτικών αγορών), καθώς επίσης σε οικονομικούς, για την εξασφάλιση πλουτοπαραγωγικών πηγών – όπου σήμερα φαίνεται να κερδίζει η Κίνα, με τη βοήθεια των τεράστιων χρηματικών αποθεμάτων της.
Ειδικά όσον αφορά τις Η.Π.Α. οι οποίες, μεταξύ άλλων, έχουν δαπανήσει τεράστια ποσά σε στρατιωτικές «επεμβάσεις», όλα τα οικονομικά μεγέθη τους είναι πλέον εξαιρετικά προβληματικά. Παράλληλα, η υπερδύναμη απειλείται από μεγάλες κοινωνικές εκρήξεις (άρθρο μας), οι οποίες είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσουν είτε στην «εσωτερική» διάλυση της, είτε στη ριζική αλλαγή του πολιτικού συστήματος.
Όπως αναφέρει δε ο Αμερικανός πρόεδρος σε ένα από τα βιβλία του «Η Αμερική πάντα βρισκόταν σε μία επικίνδυνη ισορροπία, ανάμεσα στο προσωπικό συμφέρον και στην κοινότητα, στην αγορά και στη δημοκρατία, στη συγκέντρωση πλούτου και ισχύος και στη δημιουργία ευκαιριών. Νομίζω όμως ότι έχουμε πλέον χάσει την ισορροπία στην Ουάσιγκτον……Οι δικτατορίες χτίζονται επάνω στους πεινασμένους και στους ανέργους».
Εάν στα προβλήματα των Η.Π.Α. συμπληρώσουμε την αδυναμία του δολαρίου, το οποίο διατηρεί ακόμη τη θέση του ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, κυρίως με τη βοήθεια των συνεχών επιθέσεων του στο Ευρώ, η κατάσταση είναι μάλλον εκρηκτική – με αποτελέσματα τα οποία δεν θα αργήσουν να φανούν (ο κ. Shapiro, σύμβουλος του ΔΝΤ, προειδοποίησε την Ευρώπη σε χθεσινή συνέντευξη του στη γερμανική Welt – η οποία παραποίησε αργότερα τον τίτλο της – ότι, ο χρόνος που απομένει μέχρι το ξέσπασμα της «πυρηνικής έκρηξης» είναι λιγότερος από τρεις εβδομάδες).
Η ΑΠΕΙΛΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ
“Έτσι ή αλλιώς, το πείραμα του Ευρώ έχει εισέλθει σε μία επικίνδυνη καμπή: είτε θα ακολουθήσει ένας καταναγκαστικός γάμος των ευρωπαίων εταίρων, είτε το νόμισμα θα καταρρεύσει – αργά ή γρήγορα. Φυσικά δεν μπορεί κανείς να γνωρίζει, εάν οι λαοί της Ευρώπης είναι σύμφωνοι με έναν τόσο μη ρομαντικό γάμο – μάλλον συμβαίνει το αντίθετο”.
Μετά τις τελευταίες εξελίξεις, οι οποίες συνεχίζουν να επιδεινώνουν σταθερά τις προοπτικές της δημιουργίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, έχουμε την άποψη ότι, το Ευρώ χάνει ακόμη και τις τελευταίες άμυνες του. Φυσικά, το κοινό νόμισμα θεωρούταν ανέκαθεν ως το πλέον επικίνδυνο παγκοσμίως - μεταξύ άλλων επειδή πρόκειται για ένα «δομημένο προϊόν».
Ειδικότερα, το ευρώ διαφέρει ελάχιστα από ένα δομημένο ομόλογο (CDO), αφού αντιπροσωπεύεται από δεκαεπτά ανεξάρτητες, εχθρικές πολλές φορές μεταξύ τους χώρες, με μεγάλες αποκλίσεις στα οικονομικά μεγέθη τους, με διαφορετικά ρίσκα, με ανεπαρκή ηγεσία, καθώς επίσης με μία απίστευτη ιδιοτέλεια (εθνικισμούς). Εκτός αυτού, όλα τα «κράτη-χρήστες» του λειτουργούν εντός ενός μη άριστου νομισματικού χώρου, ο οποίος διαθέτει μία πολύ αδύναμη αγορά ομολόγων, χωρίς πραγματική κεντρική τράπεζα και χωρίς καμία κεντρική πολιτική ηγεσία (όπως πολύ σωστά είχε δηλώσει στο παρελθόν ο υπουργός οικονομικών της Ρωσίας, «Με ποιόν να συνεννοηθείς στην ΕΕ και με ποιόν να μιλήσεις, αφού δεν διοικείται από κανέναν;»)
Χωρίς να επεκταθούμε σε λεπτομέρειες έχουμε την άποψη ότι, τα ως άνω ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ευρώ, σε συνδυασμό με την τοποθέτηση σε αυτό ενός ποσού ίσου με το 30% των παγκοσμίων συναλλαγματικών αποθεμάτων, συνιστούν μία όχι και τόσο βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια του χρηματοπιστωτικού συστήματος – ενώ η Γερμανία, η κυριότερη «χώρα-προστάτης» του, δεν έχει σε καμία περίπτωση την οικονομική δύναμη για να το διατηρήσει «εν ζωή».
Αυτό λοιπόν που ξεκίνησε στην Ευρώπη με την κρίση δανεισμού της Ελλάδας, η οποία ήταν η συνέχεια της χρεοκοπίας της Lehman Brothers στις Η.Π.Α., έχει πάψει πλέον να εξαρτάται από τη χώρα μας. Δεν πρόκειται άλλωστε για μία ύφεση, έστω μεγάλου μεγέθους, αλλά για μία μεγάλη οικονομική κρίση, αντίστοιχη με αυτήν του 1930 – γεγονός που δυστυχώς έχει γίνει κατανοητό από ελάχιστους μέχρι σήμερα. Ακριβώς για το λόγο αυτό, η αρχική κρίση εμπιστοσύνης εξελίχθηκε σε μία κρίση ρευστότητας και χρέους, η οποία οδήγησε αρκετές χώρες στην αδυναμία πληρωμών.
Περαιτέρω, παρά το ότι οι πολιτικοί της ΕΕ θεωρούν ότι, εάν διαθέσουν αρκετά χρήματα θα καταπολεμηθεί το πρόβλημα και θα επανέλθει η ανάπτυξη, έχουν κάνει λάθος στη «διάγνωση» τους – αφού πολλές χώρες είναι αντιμέτωπες με τη χρεοκοπία. Εάν δεν διαγραφούν χρέη, καθώς επίσης εάν δεν προβούν σε στάση πληρωμών οι χώρες που αδυνατούν να ανταπεξέλθουν με το δανεισμό τους, δεν πρόκειται να αποφευχθεί το μοιραίο. Η κρίση της περιφέρειας θα επεκταθεί στο εξωτερικό «κέλυφος» της Ευρωζώνης, ενώ στη συνέχεια θα μολύνει τον πυρήνα της – ένα γεγονός που δεν προβληματίζει απλά, αλλά προξενεί φόβο (εάν όχι πανικό) σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Όπως συμβουλεύει τώρα την ΕΕ ο Κ.Rogoff, «Δεν υπάρχει κανένας λόγος να υποκρίνεστε απέναντι στις αγορές, ισχυριζόμενοι ότι η Ευρωζώνη είναι σε θέση να ανταπεξέλθει με τις υποχρεώσεις των χωρών-μελών της, εξαγοράζοντας την έξοδο της από την κρίση χρέους και δανεισμού, με μία συνεχώς μεγαλύτερη τραπεζική επιταγή. Εκείνη η επιταγή, η οποία θα ήταν τόσο μεγάλη για να μπορέσει τελικά να εξοφληθεί το χρέος της Ισπανίας και της Ιταλίας, δεν υπάρχει. Οι αγορές έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους απέναντι στην Ευρώπη».
Ολοκληρώνοντας, μία ενδεχόμενη αδυναμία δανεισμού της Ιταλίας με επιτόκια κάτω από 7%, πόσο μάλλον της Γαλλίας, θα είναι μάλλον αρκετή για να δώσει τη χαριστική βολή στο κοινό νόμισμα – προφανώς με σοβαρότατες συνέπειες για ολόκληρο τον πλανήτη. Εάν δε η Ιταλία ελεγχθεί από έναν οργανισμό όπως το ΔΝΤ, η χρεοκοπία της είναι μάλλον δεδομένη – κρίνοντας κυρίως από τα μη καταγεγραμμένα χρέη των νοσοκομείων κλπ., από τα προβλήματα των τραπεζών της, καθώς επίσης από την ανισορροπία μεταξύ Βορά και Νότου (Πίνακας ΙΙΙ):
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙ: Κατά κεφαλήν ΑΕΠ και ανεργία στις διάφορες ιταλικές περιοχές
Περιοχή ---------- Βορειοδυτικά ---------- Βορειοανατολικά ---------- Κέντρο ---------- Νησιά ---------- Νότος
*Κατά κεφαλήν ΑΕΠ ---------- 26% ---------- 24% ---------- 16% ---------- -31% ---------- -31%
Ανεργία ---------- 6,20% ---------- 5,50% ---------- 7,60% ---------- 14,50% ---------- 12,80%
* Συγκριτικά με το μέσο όρο της ΕΕ των 27
Πηγή: Eurostat 2011 στη βάση του ΑΕΠ 2008
Πίνακας: Β. Βιλάρδος
Εάν στα δεδομένα του Πίνακα ΙΙΙ προσθέσουμε ότι, ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης της Ιταλίας ήταν 40,4 τη δεκαετία 1970-79, την επόμενη (1980-1989) μειώθηκε στα 24,3 και αμέσως μετά (1990-1999) περιορίσθηκε στα 12,9, ενώ το 2000-09 κατέληξε στο 1,2 θα κατανοήσουμε τα τεράστια προβλήματα της.
Επίσης θα καταλάβουμε ότι, είναι αδύνατον να ανταπεξέλθει με ένα δημόσιο χρέος που υπερβαίνει επίσημα το 120% του ΑΕΠ της, πλησιάζοντας τα 2.000 δις € (ανεπίσημα ίσως φθάνει το 150%) – πόσο μάλλον εάν αυξηθεί το επιτόκιο δανεισμού της ακόμη μία φορά (πρόσφατα δανείσθηκε με 5,85%).
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
“Ο Γερμανός δεν καταλαβαίνει και δεν μπορεί να καταλάβει τίποτα, παρά μόνο τον εκφοβισμό, δεν δείχνει καμία γενναιοδωρία ή ενδοιασμό στις διαπραγματεύσεις, δεν υπάρχει πλεονέκτημα που δεν θα κοιτάξει να εκμεταλλευθεί και κανένα σημείο στο οποίο δεν θα ξέπεφτε χάριν του κέρδους - ενώ είναι άνευ τιμής, υπερηφάνειας ή οίκτου.
Ως εκ τούτου δεν πρέπει ποτέ να διαπραγματεύεσαι με ένα Γερμανό ή να συμφιλιώνεσαι μαζί του – πρέπει να του υπαγορεύεις….Η Γερμανία θα μπορούσε να εξακοντίσει ξανά ενάντια στη Γαλλία το μεγαλύτερο πληθυσμό της, τις ανώτερες πλουτοπαραγωγικές πηγές της και την τεχνική της δεξιότητα” (Keynes)
Εάν κρίνουμε την αναμενόμενη από πολλούς γερμανική «βοήθεια», στηριζόμενοι στην παραπάνω διαπίστωση από γνωστή μελέτη του Keynes, θα συμπεράνουμε ότι, στην καλύτερη περίπτωση, είμαστε αντιμέτωποι με μία προσπάθεια οικονομικής κατοχής της πατρίδας μας – κάτι που δεν είναι επιθυμητό από την πλειοψηφία των Ελλήνων, με μοναδική ίσως εξαίρεση (ως συνήθως) μία μικρή και ενδοτική εγχώρια ελίτ.
Έχουμε την άποψη λοιπόν ότι, παρά τα τεράστια οικονομικά μας προβλήματα, οφείλουμε να αποφύγουμε την παγίδα – όσο και αν μας κοστίσει. Φυσικά οι λύσεις, τις οποίες είχαμε ένα χρόνο πριν (μείωση των επιτοκίων στο 1,5%, επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής όλων των δανείων, χωρίς καμία διαγραφή, έγκαιρη εκδίωξη του ΔΝΤ, ευρωπαϊκό σχέδιο ανάπτυξης κλπ.), έχουν πάψει πια να υφίστανται – με εξαίρεση ίσως τις πολεμικές αποζημιώσεις, τις οποίες προσπαθεί να αποφύγει η Γερμανία, με το τέχνασμα των επενδύσεων (για τις οποίες όμως ζητάει ευρωπαϊκές επιδοτήσεις!).
Εν τούτοις, η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να τα καταφέρει – αφού έχει τη δυνατότητα, λόγω του τεράστιου πλούτου της, ενδεχομένως με νέους συμμάχους, να επιβιώσει μέσα στην μεγάλη καταιγίδα, η οποία σύντομα θα ξεσπάσει στον πλανήτη. Απαραίτητη προϋπόθεση βέβαια είναι η προστασία της δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας των Ελλήνων, η οποία είναι εφικτή μόνο με τη βοήθεια της στάσης πληρωμών – μία εξαιρετικά οδυνηρή απόφαση, η οποία όμως δεν είναι το τέλος του κόσμου.
Η παραμονή της Ελλάδας φυσικά εντός του Ευρώ, μέχρι εκείνη τη στιγμή, κατά την οποία θα εξέλθουν μαζικά οι «εταίροι» της, είναι μάλλον απαραίτητη – εκτός εάν εξαγοραστεί αδρά η έξοδος της, με μία «εθελούσια» διαγραφή χρεών ύψους άνω του 80%.
Διαφορετικά προβλέπεται δυστυχώς η ελεγχόμενη χρεοκοπία, το αργότερο εντός του 2012, η οποία θα συνοδεύεται με νέα καταναγκαστικά μέτρα «δήμευσης» της ιδιωτικής περιουσίας – παράλληλα με την «εκποίηση» της δημόσιας. Η χρεοκοπία και τα μέτρα αυτά θα μπορούσαν να οδηγήσουν λίγους μήνες αργότερα σε τεράστιες κοινωνικές εξεγέρσεις, οι οποίες θα επεκτείνονταν με καταιγιστικό ρυθμό στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης – προκαλώντας ταξικούς, ευρύτερους εμφυλίους και διακρατικούς πολέμους, οι οποίοι θα κατέληγαν σε έναν γενικότερο: σε αυτόν των φτωχών, εναντίον των πλουσίων.
Βασίλης Βιλιάρδος (copyright)
Αθήνα, 09. Οκτωβρίου 2011
viliardos@kbanalysis.com
